Atgyfeirio at y Crwner
Beth sy’n digwydd os caiff y farwolaeth ei hatgyfeirio at y crwner?
Os caiff marwolaeth ei hatgyfeirio at y crwner gan feddyg, cofrestrydd neu unigolyn arall, bydd y crwner yn penderfynu ar y weithdrefn i'w dilyn.
Post-mortem
Ni fydd pob marwolaeth sy'n cael ei hatgyfeirio at y crwner yn arwain at archwiliad post-mortem.
Mewn rhai achosion, bydd y crwner yn dweud wrth ymarferydd a fu'n gweini a/neu archwilydd meddygol i roi'r Dystysgrif Feddygol Achos Marwolaeth a bydd modd cofrestru'r farwolaeth heb post-mortem.
Os bydd y crwner yn gorchymyn cynnal post-mortem, rhaid i ganlyniadau'r post-mortem hwnnw fod yn hysbys cyn bydd modd cofrestru marwolaeth.
Unwaith y bydd y crwner yn fodlon nad oes angen cwest ar ôl archwiliad post-mortem, bydd yn rhoi gwybod i'r cofrestrydd a theulu'r ymadawedig am y penderfyniad.
Bydd tystysgrif sy'n nodi achos y farwolaeth yn cael ei hanfon at y cofrestrydd ar ôl cwblhau archwiliadau'r crwner. Yna, gallwch chi gofrestru'r farwolaeth.
Cwestau
Mewn nifer fach o achosion – pan fydd achos marwolaeth yn aneglur, yn sydyn neu’n amheus – bydd oedi wrth gofrestru'r farwolaeth oherwydd efallai y bydd cwest yn cael ei gynnal.
Mae gan y crwner ddyletswydd i ymchwilio i farwolaethau a adroddir wrtho sy'n:
- Ymddangos i fod yn ganlyniad trais neu esgeulustod
- Annaturiol
- Sydyn heb achos hysbys
- Digwydd mewn gwarchodaeth gyfreithlon
Bydd y crwner yn cadw cyfrinachedd cyhyd â bo’n bosibl, ond dylech chi gofio bod y system yn seiliedig ar wrandawiadau llys cyhoeddus.
Os ydych chi’n gofyn, bydd y crwner yn esbonio’r rhesymau dros y gweithdrefnau sydd wedi'u mabwysiadu mewn achosion penodol cyhyd â bod y crwner yn fodlon bod gan unigolyn ddiddordeb priodol a’r hawl i wybod.
Nid treial yw cwest. Mae’n ymchwiliad i gadarnhau pwy oedd yr ymadawedig a sut, pryd a ble bu iddo farw.
Ar ôl y farwolaeth, os bydd cwest yn cael ei gynnal neu os bydd y crwner yn aros am ganlyniadau a allai gymryd peth amser, bydd y crwner yn cyhoeddi tystysgrif marwolaeth dros dro i alluogi trefnu’r ystad.
Wrth gwblhau’r cwest, bydd esboniad yn cael ei roi i'r perthnasau agosaf ynglŷn â sut, ble a phryd mae modd cael copi o’r dystysgrif marwolaeth.
Nid oes angen i unrhyw un fod yn bresennol er mwyn cofrestru marwolaeth yn dilyn cwest.